Duurzaamheid, milieu en energietransitie

 
Enecomiddelen voor duurzaamheid en energietransitie
Met het raadsvoorstel Toekennen verkoopopbrengst Eneco (RIS 305669) is besloten € 184,1 mln. in te zetten voor duurzaamheid en energietransitie. In het raadsvoorstel Bestedingsplan Enecomiddelen duurzaamheid en energietransitie (RIS 306372) staan hiervoor verschillende programmalijnen. Van de totale 184,1 mln. is € 52,4 mln. al bestemd en is € 124,7 mln. voor 2022 en daarna. Deze middelen zijn opgenomen in de reserve duurzaamheid en energietransitie. Het geld wordt naar behoefte per jaar hieruit gehaald.   Deze middelen zijn voor de verduurzaming van woningen, het voeren van regie op de verduurzaming van de Haagse warmtevoorziening, het ontwikkelen van duurzame bronnen en netten, de inzet en ontwikkeling van slimme financieringsconstructies. Ook zijn deze middelen voor initiatieven, projecten en voor monitoring van de voortgang van de overstap op duurzame energie, zoals opgenomen in de kadernota Duurzaamheid (RIS 301829). Daarnaast richten we ons ook op de langere termijn zodat verder uitrollen van de investeringsimpulsen, samen met andere publieke en private financiers, mogelijk is. Conform de financiële verordening worden investeringsprojecten vanuit de reserve duurzaamheid en energietransitie boven de € 2,5 mln. aan de raad ter besluitvorming voorgelegd.

Deze collegeperiode wil de gemeente 25.000 tot 30.000 woningen van duurzame energie laten voorzien of hierop voorbereiden. We zetten in op isolatie en verduurzaming van panden. De gemeente voert regie op de verduurzaming van de Haagse warmtevoorziening en de ontwikkeling van schone bronnen en netten (aquathermie en geothermie) en de aansluiting van woningen en bedrijven op deze bronnen en netten. Daarnaast willen we het energieverbruik verder verminderen, ondersteunen we initiatieven van bewoners en bedrijven, voeren we diverse projecten uit en monitoren de voortgang. In 2022 gaat de gemeente verder op dakenjacht onder het motto: voor ieder geschikt dak zonne-energie, groene beplanting of een witte kleur tegen de hitte. Lessen, positieve energie, acties en allianties in de stad uit het Jaar van het Dak (2021) die succes hebben opgeleverd willen we vasthouden en uitbouwen in 2022.

Naast de enecomiddelen zijn voor verduurzaming van woningen middelen begroot onder de noemer Duurzaamheid (zie hieronder). Ook staat er structureel € 0,4 mln. per jaar in de begroting onder de noemer Energietransitie.

Woningen transitieklaar  
Bij het transitieklaar maken ligt het accent in 2022 op het isoleren van woningen en het overstappen naar koken op elektriciteit. Het uitgangspunt hierbij is dat iedereen in de stad aan de slag kan gaan. De gemeente zorgt dan ook voor een aanbod dat aansluit op verschillende behoeften en verschillende woningtypes. En voor iedere stap in het traject van het verduurzamen van de woning biedt de gemeente ondersteuning en advies. Het aanbod van de gemeente bestaat uit subsidieregelingen, leningen en de installatie van energiebesparende maatregelen. Maar ook biedt de gemeente maatwerk door de ontwikkeling van concrete gebiedsgerichte aanpakken met een passend aanbod en de organisatie van collectieve inkoopacties gericht op isoleren en het opwekken van duurzame energie.

Groene energiewijken
We richten ons op wat bewoners en vastgoedeigenaren zelf kunnen doen, zoals het verduurzamen van gebouwen door energiebesparen, isoleren, zuinige ventilatie, panden geschikt maken voor aansluiting op schone energie, efficiënt afstellen van CV installaties, elektrisch koken en hybride oplossingsmogelijkheden. Duurzame energievoorzieningen worden wijk- en gebiedsgericht opgepakt waarmee we de participatie concreter gaan organiseren om tot uitvoeringspannen op wijk en buurtniveau te komen. Bewonersinitiatieven in de stad worden ondersteund.

Wat gebeurt er in de groene energiewijken?

• Schone energiebronnen worden verder ontwikkeld: Geothermie bij De Constant Rebecque Centrale en de Ypenburg Spoorlaan is in ontwerp, op de Binckhorst zijn drie locaties in beeld voor Geothermie waarover in 2022 een besluit wordt genomen en de HAL zal aan meer woningen warmte gaan leveren. Ook is ingezet op aanbesteding van lage temperatuur warmtesystemen in Laakhavens en de Binckhorst.

Voor het CID, rondom de stations CS en Laan van NOI, wordt in 2022 een warmteplan opgesteld om geplande nieuwbouwwoningen aan te sluiten op het nog te ontwikkelen duurzame lage temperatuur warmtenet. In de Vruchtenbuurt wordt met een intensief participatie- en communicatietraject verder gewerkt aan de lage temperatuur voorziening;

• Het aansluiten van bestaande woningen en bedrijven op warmtenetten start in 2022 in Den Haag Zuidwest en de Binckhorst. In Ypenburg wordt samen met de bewonersorganisatie doorgewerkt aan het verduurzamen van het bestaande warmtenet in de wijk en het bestaande net wordt efficiënter gemaakt waardoor de temperatuur van het water omlaag kan. Het programma EnergieRijk Den Haag gaat overheidsgebouwen in het centrum van Den Haag met WKO-systemen onderling verbinden en zo duurzame energie efficiënter inzetten;
• Woningverduurzaming en (grootschalige) isolatie is ingezet in Zuidwest, Mariahoeve.de Vruchtenbuurt, Vogelwijk en ook in andere wijken worden bewoners daarop ondersteund. Financieel kunnen bewoners ondersteuning krijgen vanuit de subsidieregeling Duurzame initiatieven en het Lokaal Initiatievenfonds voor Schone Energie (LISE). In Bouwlust/Vrederust, waarvoor vanuit het Rijksprogramma Aardgasvrije wijken subsidie is ontvangen, worden in 2022 in samenwerking met de Verenigingen van Eigenaars en woningcorporaties meer woningen klaar gemaakt en voorbereid voor de overstap naar schone energie.

Energiebesparing en duurzame bedrijven
De gemeente werkt samen met ondernemers aan het verduurzamen van bedrijventerreinen, horeca, winkels en andere bedrijven. We bieden onder andere energiescans aan, houden collectieve inkoopacties en ondersteunen bij de aanvraag voor SDE+ subsidie. Ook het gemeentelijke vastgoed wordt verduurzaamd.

WarmtelinQ

WarmtelinQ is een initiatief van de Gasunie en heeft als doel om circa 155.000 huishoudens in Zuid-Holland duurzame warmte te leveren. Dit is onderdeel van de provinciale plannen om een regionaal warmtenetwerk te realiseren. Deze warmtetransportleiding wordt via een provinciaal inpassingsplan ruimtelijk ingepast. Mogelijkheden voor een aftakking naar Leiden worden onderzocht.
Gasunie is van plan om begin 2022 te starten met het voorbereiden van de aanleg van de warmtetransportleiding. Van medio 2022 tot begin 2024 volgen op diverse plaatsen in Den Haag werkzaamheden, zoals boringen en open ontgravingen.

Klimaatbestendige stad
De ambitie is dat Den Haag in 2022 nog robuuster wordt gemaakt tegen weersextremen, zoals hevige neerslag, hitte en droogte. De gemeente geeft het goede voorbeeld door klimaatadaptatie zoveel mogelijk mee te nemen bij alle fysieke werkzaamheden in de stad. Denk aan gebiedsontwikkelingen, herinrichtingen, rioolvervanging en grootschalig onderhoud. Dat doen we bijvoorbeeld met de aanleg van extra groen en met voorzieningen om regenwater te infiltreren. De stad klimaatbestendig maken lukt alleen als we dat samen doen. Zestig procent van de stad is immers niet in eigendom van de gemeente. Daarom trekken we nauw op met bewoners, woningbouwcorporaties en ontwikkelaars. De gemeente organiseert dialogen in de stad over de risico's van weersextremen. We brengen ook effectieve maatregelen onder aandacht, onder meer via Operatie Steenbreek en de subsidieregeling Groene daken. De gemeente probeert nationale en Europese middelen binnen te halen voor een nieuw Haags icoonproject, een vervolg op de Urban Water Buffer onder het Cromvlietpark. Den Haag doet in 2022 mee aan de regionale bestuurlijke water- en klimaattafel Delfland en het Europese Interreg-project Nature Smart Cities. In totaal is er voor klimaatadaptie in 2022 € 0,2 mln. beschikbaar.  

In 2022 geven we een extra impuls aan klimaatadaptatie door maatregelen uit te voeren op verschillende plekken in de stad. Zo zetten we voor het Wijkpark Transvaal en andere plekken rond de route van de Leiding door het Midden in op ontharding en vergroening, waardoor de sponswerking wordt vergroot (water wordt vastgehouden) en hittestress wordt voorkomen. We maken werk-met-werk. In de Pagasusstraat wordt een innovatief systeem toegepast dat water bovengronds afvoert naar een regenwaterbuffer. Op het Hondiusplein wordt meer schaduw gecreëerd door aanleg van bomen en is de ambitie om een ondergrondse wateropslag met pompsysteem te realiseren. Hiervoor is in 2022 € 1,2 mln. beschikbaar.

Samen met bewoners en bedrijven
Steeds meer bewoners en ondernemers zetten zich in voor een duurzame leefomgeving. Ook in 2022 stimuleert de gemeente allerlei duurzame initiatieven: van de energietransitie tot duurzaam voedsel, van deelauto’s tot het repareren en hergebruik van spullen. En Operatie Steenbreek gaat door in 2022.
Bewonersinitiatieven worden onder andere ondersteund vanuit de subsidieregeling Duurzame initiatieven en kunnen terecht bij het Lokaal Initiatievenfonds voor Schone Energie (LISE) wanneer zij ondersteuning nodig hebben bij het realiseren van financierbare investeringsplannen. Met de stichting Duurzaam Den Haag (basissubsidie van € 0,5 mln.) werkt de gemeente samen om bewoners en ondernemers enthousiast te maken voor duurzaamheid en voor de energietransitie.

Voor verduurzaming van woningen is €3,3 mln. begroot. Stichting HEID investeert in 2022, deels met gemeentelijk geld, in de energietransitie middels het VvE Duurzaamheidsfonds en het Lokaal Initiatievenfonds voor Schone Energie. De bestedingen voor 2022 zijn begroot op € 1,8 mln.  Nadere informatie hierover treft u aan in dit hoofdstuk onder reserves

Tarief afvalstoffenheffing
De lasten voor afvalverwijdering stijgen in 2022. Door de coronacrisis is de hoeveelheid huishoudelijk afval flink toegenomen. Dat leidt tot hogere kosten voor afvalinzameling en afvalverwerking. Ook na de coronacrisis zal er vaker vanuit huis worden gewerkt en verwachten we meer huishoudelijk afval. In de risicoparagraaf is een niet kostendekkend tarief afvalstoffenheffing als gevolg van de corona crisis opgenomen (COVID-19 en de crisis na de crisis). Het huidige kwijtscheldingsbeleid voor de laagste inkomens blijft in stand. Voor een huishouden zal de afvalstoffenheffing in 2022 gemiddeld tussen € 20 en € 25 stijgen, waarmee het tarief kostendekkend is. Hiermee komen de totale opbrengsten voor afvalstoffenheffing op circa € 90,4 mln., exclusief dividend. De meerjarenraming staat in onderstaande tabel. Het saldo wordt verrekend met de hiervoor beschikbare voorziening afvalstoffenheffing en/of algemene middelen (zie paragraaf lokale heffingen).

Het verwerken van gescheiden ingezamelde afvalstromen zoals GFT (groente-, fruit- en tuinafval), PMD (plastic verpakkingen, metalen blikken en drankkartons), glas, papier, textiel enzovoorts is duurzamer én goedkoper dan verbranden. Door meer afval te scheiden, met als gevolg minder afval bij het restafval, dalen de verwerkingskosten. Afvalscheiding leidt bovendien tot het behoud van grondstoffen en ook tot minder luchtvervuiling en minder CO2-uitstoot. Daarom zet de gemeente in 2022 in op een hoger scheidingspercentage, zowel door bron- als door nascheiding. Naast afvalscheiding komt de nadruk ook meer op hergebruik van afval en producten als secundaire grondstof te liggen.  

*De posten dividend, overhead en btw worden verrekend met de afvalstoffenheffing. Ze zijn echter begroot onder de programma's Overhead en Financiën, conform de regels van het BBV. Hierdoor zijn de baten en lasten in het totaaloverzicht van afvalstoffenheffing hoger dan het totaal van de activiteit afvalverwijdering in programma 3.

Huishoudelijk afval  
De kern van het Haagse afvalbeleid is: ‘reduce, re-use, recycle’. De gemeente stimuleert bewoners en ondernemers om gebruiksgoederen te delen en te repareren. Dit voorkomt afval. Tegelijkertijd is er meer aandacht voor hergebruik van afval als secundaire grondstof. Samen met lokale kringlopen en buurtinitiatieven stimuleert de gemeente mensen om hun spullen vaker te laten repareren en te delen. En kan het niet hergebruikt worden? Dan kijken we naar de mogelijkheid om te recyclen. We brengen toekomstbestendige inpandige oplossingen in kaart waardoor projectontwikkelaars en woningcorporaties in één oogopslag de verschillende inzamelopties van Den Haag tot hun beschikking hebben. We doen een pilot met een nieuwe vorm van inpandige afvalscheiding.

Plaatsing ondergrondse restafvalcontainers en afvalsorteerstraatjes
In 2022 gaat de gemeente ongeveer 200 tot 400 ondergrondse restafvalcontainers plaatsen. Hiermee wordt verdere uitvoering aan het vijfde programma ORAC's (RIS297091) en het raadsbesluit Overige ondergrondse restafvalcontainers (RIS302553) gegeven. Het programma zal naar verwachting in 2023 zijn afgerond. Ook worden er ongeveer 170 ondergrondse containers voor glas, papier, PMD en textiel geplaatst.

Afvalstromen
Den Haag blijft zich inzetten om de hoeveelheid plastic in de stad te beperken. Voor het terugdringen van het gebruik van wegwerpplastic zijn in eerste instantie producenten, winkels en bezorgdiensten aan zet. In aanvulling daarop stimuleren wij via lokale initiatieven dat de hoeveelheid wegwerpplastic in de stad afneemt. Er zijn diverse initiatieven, mede dankzij de duurzaamheidskringen in onze stad. Een voorbeeld van een goed initiatief is PlasticCity, ondersteund met Europese subsidie, waarin we samen met de deelnemende Haagse bedrijven wegwerpplastic inzamelen en dit lokaal verwerken tot nieuwe gebruiksgoederen.

We voeren de ambities uit het Grondstoffenplan vanaf 2022 uit. Zo gaan we bewoners ondersteunen die hun groente, fruit- en tuinafval wel willen scheiden, maar dat nu niet goed kunnen. Daarbij sluiten we aan bij bestaande initiatieven in wijken en onderzoeken we de kansen van nieuwe inzamelopties voor bioafval.

Stedelijk afval bestaat niet alleen uit het huishoudelijk afval. De stad heeft ook te maken met afval van kantoren, winkels, scholen en instellingen. Ook is er bouw- en sloopafval dat vrijkomt bij bouwprojecten en relatief goed opnieuw te gebruiken is. Hoewel we als gemeente alleen verantwoordelijk zijn voor huishoudelijk afval, willen we Haagse bedrijven, scholen en instellingen stimuleren om slim afval te scheiden. Want dat biedt onze stad kansen voor minder vervoersbewegingen, flexibel en schoon transport en grondstoffenbehoud. We onderzoeken de kansen voor hergebruik van bouw- en sloopmaterialen bij Haagse bouwprojecten.

De gemeente stimuleert dat Haagse bedrijven hun grofvuil en bioafval beschikbaar te stellen als grondstoffen voor lokale circulaire initiatieven. Omgekeerd stimuleren we dat beschikbaar gestelde grondstoffen hun weg vinden naar nieuwe gebruikers. Het bij elkaar brengen van vraag en aanbod van grondstoffen speelt hierbij een belangrijke rol.

Voedsel
Samenwerking met stad en platteland blijft op het menu. Er is ondersteuning voor o.a. het stadslandbouwloket, de duurzame master chef en de regiodeal stadslandbouw in Zuidwest: De groene Matties.

Het stadslandbouwloket blijft inwoners ondersteunen bij het ontwikkelen van duurzame initiatieven in stadslandbouw. Kennisdelen en het ondersteunen van een netwerk zorgen ervoor dat deze initiatieven een steuntje in de rug krijgen en gemakkelijker tot bloei kunnen komen, zonder dat de gemeente een initiatief overneemt. De duurzaamheidskringen (o.a. hotel, strandpaviljoens en de horeca van de boulevard in Scheveningen) hebben het tegengaan van voedselverspilling (bijvoorbeeld de Foodwaste Challenge), het gebruik van meer lokale, plantaardige en seizoenproducten op de agenda.

Bedrijfs- en schoolafval
De gemeente wil Haagse bedrijven, scholen en instellingen stimuleren om slim met afval om te gaan. De focus ligt op minder vervoersbewegingen door bundeling van inzamelcontracten, flexibel en schoon transport, stadslogistiek en grondstoffenbehoud. Ook leggen we bij het inzamelen de koppeling tussen bedrijven en huishoudens.

Bodembescherming en bodemsanering
Als het om bodemvervuiling gaat, is de gemeente verantwoordelijk voor het voorkomen van gezondheidsrisico’s en aantasting van het milieu. Het Haagse bodembeleid gaat uit van het convenant Bodem en ondergrond dat het kabinet, de Vereniging Nederlandse Gemeenten, het Interprovinciaal Overleg en de Unie van Waterschappen in 2015 ondertekenden.

In het kader van het Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond (RIS299493) worden de
eeuwigdurende saneringsopgaven, zoals de beide gasfabriek terreinen, binnen Den Haag beheerd en
worden lopende saneringsopgaven op basis van de monitoringsresultaten de komende
periode afgerond. Dit betekent dat er na 2022 nog bodemsaneringen doorlopen, zoals de langlopende grondwatersaneringen op de locatie Swammerdamstraat en de Tripstraat. We gaan verder met het uitwerken van de belangrijkste thema’s om tot een beter beheer van de ondergrond te komen.

Luchtkwaliteit
In 2022 stelt de gemeente de jaarlijkse rapportage over de luchtkwaliteit in Den Haag op. Dit doen we aan de hand van de landelijke rapportage van het RIVM en de gemeentelijke meetpunten. Samen met het Rijk en andere gemeenten werken we via het Schone Luchtakkoord aan een schonere lucht.   

De aanpak schoon vervoer wordt verder uitgevoerd. Den Haag geeft in 2022 subsidie voor het omruilen van vervuilende auto’s en brommers. Voor vrachtauto’s worden de toelatingscriteria voor de milieuzone in 2022 aangescherpt. De milieuzone gaat dan ook gelden voor autobussen. We doen dit conform de landelijke regelgeving voor milieuzones en afgestemd met andere steden. Voor de handhaving hiervan is € 0,2 mln. incidenteel beschikbaar. Verder bereiden we ons samen met ondernemers voor op emissieloos transport in het centrum in 2025. Bevoorrading van de gemeente gebeurt steeds meer via de gezamenlijke logistieke 'hub' met onder andere het Rijk. Daarnaast zal worden onderzocht welke mogelijkheden er zijn om elektrische bevoorrading van de horeca aan het strand te faciliteren met als doel het verminderen van stikstofuitstoot rondom een natura2000 gebied. Hiervoor is er in 2022 incidenteel € 0,125 mln. beschikbaar gesteld.

De gemeente gaat door met voorlichtingscampagnes over de negatieve effecten van het stoken van hout. In de zomer richten we ons op barbecues en vuurkorven, in de winter op open haarden en houtkachels.  

Laadinfra
Den Haag werkt aan een goed netwerk van laadpalen. Samen met het Rijk, de provincies en grote steden werken we aan een goede regionale laadinfrastructuur. Dit geldt niet alleen voor personenauto’s, maar ook voor bestel- en vrachtauto’s. In 2022 komen er minimaal 400 laadpalen (800 laadpunten) bij. Het plaatsen en beheren van laadinfrastructuur worden bekostigd vanuit de concessie en andere dekkingsbronnen zoals de Enecomiddelen en Rijkssubsidies. Voor de realisatie van een elektrisch snellaadstation voor taxi’s en ander e-vervoer is € 0,45 mln. investeringskrediet beschikbaar. In 2022 worden de voorbereidingen (waaronder locatiestudie omgeving station Den Haag Centraal) gedaan en zal het aanbestedingstraject gestart worden.

Externe veiligheid
De nota Externe veiligheid (RIS 259485) bepaalt het Haagse beleid voor externe veiligheid. In deze nota gaat het om beheersing van risico’s, bijvoorbeeld door externe veiligheidsrisico’s zo vroeg mogelijk te betrekken bij ruimtelijke plannen en het verlenen van omgevingsvergunningen. En door te monitoren dat vervoerders zich houden aan de route voor het vervoer van gevaarlijk stoffen.

Omgevingsdienst Haaglanden
De negen gemeenten in de regio Haaglanden en de provincie Zuid-Holland hebben hun wettelijke milieu-uitvoeringstaken ondergebracht in de Omgevingsdienst Haaglanden. De gemeente geeft in de startbrief 2022 aan waar de prioriteiten liggen bij het actualiseren van de vergunningen en het uitvoeren van toezicht en handhaving. Door de structurele overdracht van asbesttaak aan de Omgevingsdienst Haaglanden
is de deelnemersbijdrage circa € 0,2 mln. hoger dan in 2021. De bijdrage van Den Haag voor 2022 bedraagt circa € 6,6 mln.  

Geluidshinder
In 2022 worden de vijfjaarlijkse geluidbelastingkaarten opgesteld en door het college vastgesteld. Ook wordt het actieplan Geluid Den Haag 2021-2023 (RIS 308264) uitgevoerd. In dit plan staan acties voor meerdere jaren. In 2022 gaat het om een experiment met stille betonstraatstenen als alternatief voor de standaard klinkers. Ook komt er een inventarisatie van stille gebieden in de stad en wordt bezien in hoeverre het wenselijk is om voor deze gebieden een actief geluidbeleid te voeren.

In 2022 besteedt de gemeente circa € 3,4 mln. aan de uitvoering van het natuur- en milieueducatieprogramma. De gemeente vindt het belangrijk dat de bewoners van Den Haag van jongs af aan nadenken over milieu en duurzaamheid. Voor het basis- en het voortgezet onderwijs zijn er dit jaar activiteiten over voedsel, afval, energie, water, groen en de openbare ruimte.  

Wat zijn de activiteiten voor scholen in 2022?

• Binnen het Haagse onderwijs wordt interesse gestimuleerd voor onderzoekend en ontwerpend leren en techniek, gericht op de energietransitie en hergebruik van grondstoffen. Leerkrachten krijgen ondersteuning in de uitvoering. De gemeente werkt samen met het Haagse mbo-techniekonderwijs en andere Haagse instellingen.
• Er komen meer excursiemogelijkheden over duurzaamheid voor Haagse leerlingen in de regio.
• Er is extra aandacht voor de duurzame impact van voedselkeuzes: van schooltuinieren tot een boodschappen-app en het project Smakelijke moestuinen voor kinderopvang.
• Voor praktisch opgeleide volwassenen komen lessen over voedsel en duurzaamheid om bewust keuzes te kunnen maken.
• Samen met scholen wordt gewerkt aan educatie over afval en circulariteit. Scholen worden ondersteund met gesprekken, praktische tips en educatief materiaal.
• We gaan door met de pilot ‘Van gft-afval tot compost’ op de educatieve tuinen.
• In 2022 gaan circa 3.000 Haagse basisschoolleerlingen van groep 7 en 8 op werkweek naar het buitencentrum School in Bos in Wilhelminaoord in Drenthe. Bijdrage van de gemeente is circa € 0,5 mln.