Algemeen

De gemeente kent een uitdagend vertrekpunt om de begroting 2022-2025 op te stellen. Het budgettaire kader en uitdagingen voor de komende begrotingsperiode zijn geschetst in de voorjaarsnota (RIS 308972). Hieruit bleek dat de gemeente een structureel tekort verwacht. 

In het vervolgtraject van de begrotingsvoorbereiding is het budgettaire beeld geactualiseerd op nieuwe ontwikkelingen en is een oplossing uitgewerkt om het tekort in de komende jaren in te vullen. Om de grootste knelpunten het hoofd te bieden en de stad klaar te maken voor de toekomst, blijft de gemeente investeren. Daarom is onderzocht welke dekking hiervoor beschikbaar kan worden gemaakt en zijn actuele knelpunten van incidentele dekking voorzien. Deze verschillende stappen om te komen tot de meerjarenbegroting, worden in deze paragraaf kort toegelicht.

Ook wordt stilgestaan bij de overige onderdelen van de begrotingsactualisatie, zoals de herijking van het Meerjarig investeringsplan, de toekenning van de middelen uit de Ruimtelijk-Economische Investeringsstrategie en herfaseringen.

Budgettair vertrekpunt
Met de voorjaarsnota is het budgettaire beeld voor de komende jaren op de algemene begrotingsposten geschetst. Deze is op 1 juni 2021 aan de gemeenteraad aangeboden (RIS 308972). 
Omdat het tekort jaarlijks fluctueert in omvang en verdeling tussen structurele en incidentele posten, heeft vervolgens een neutrale technische verdeling plaatsgevonden om de financiële taakstelling uit de voorjaarsnota in vullen.
Deze twee stappen zijn in de onderstaande tabel verwerkt en worden vervolgens nader toegelicht.

Voorjaarsnota
Het budgettaire beeld van de voorjaarsnota is gebaseerd op de autonome begrotingsontwikkelingen. Het gaat hierbij om de ontwikkelingen die zich onafhankelijk van het te voeren gemeentebeleid voordoen op het gemeentefonds, belastingen, dividenden, rente, loon- en prijsontwikkeling en de herijking van het weerstandsvermogen. 
De voorjaarsnota 2021 schetst een structureel negatief budgettair beeld. Kort samengevat komt dit door de volgende ontwikkelingen: 

• De inkomsten uit het gemeentefonds zijn naar beneden bijgesteld omdat de stad in 2020 minder snel is gegroeid dan was begroot. Dit heeft een structurele doorwerking. 
• De kosten van de trend (inflatie) zijn verhoogd voor de komende jaren. De gemeente heeft met extra lasten als werkgever (met name pensioenafdracht) en daarnaast is sprake van een grotere prijsstijging.

Bij de voorjaarsnota is ook een financiële analyse gegeven van de impact van de coronapandemie voor 2021. De gemeente verwacht dat met rijksvergoedingen, sturingen binnen de beleidsprogramma’s en inzet van de gevormde buffer impact coronacrisis de omvangrijke effecten kunnen worden opgevangen. Daarom zijn bij deze begroting geen aanvullende reserveringen getroffen. Bij de 8-maandsrapportage wordt de analyse geactualiseerd.

Na het opstellen van de voorjaarsnota is de meicirculaire van het Rijk gepubliceerd en is de raming van de gemeentefondsuitkering geactualiseerd. Deze is meerjarig in evenwicht met de begroting van de gemeente en leidt niet tot een bijstelling van dit vertrekpunt.

Techniek: verdeling jaarschijven
Omdat het tekort uit de voorjaarsnota jaarlijks fluctueert in omvang en verdeling tussen structurele en incidentele posten, heeft een neutrale technische verdeling plaatsgevonden (afgerond op € 1000) om de financiële taakstelling in te kunnen vullen. Het begrote tekort voor 2021 en 2022 wordt in incidentele middelen uitgedrukt van in totaal € 38,867 mln. over twee jaar en vanaf 2023 betreft het een structurele opgave van € 19,288 mln. per jaar. Dit vormt het budgettaire vertrekpunt.

Maatregelen oplossen budgettair tekort
De opdracht die uit de voorjaarsnota volgt is om het tekort voor de komende begrotingsperiode op te lossen. Hiervoor is geen eenvoudige oplossing voorhanden zonder consequenties voor inwoners of organisaties in Den Haag. De volgende stappen worden genomen:

• Het tekort van € 38,9 mln. voor 2021 en 2022 wordt ondervangen door middelen aan te wenden uit de gewonnen rechtszaak over het bijstandsbudget en onder meer de inzet van de algemene reserve. 
• Vanaf 2023 geldt een structurele taakstelling van € 19,3 mln. per jaar die door de

  nieuwe coalitie wordt ingevuld op basis van actuele inzichten en eigen prioriteiten. Totdat deze invulling heeft plaatsgevonden, wordt het tekort verwerkt op programma financiën.

Deze stappen zijn in de onderstaande tabel verwerkt en worden vervolgens nader toegelicht.

Maatregelen taakstelling 2021 en 2022
Het incidentele tekort van € 38,867 mln. in 2021 en 2022 wordt met de volgende drie maatregelen opgelost:

• € 22 mln. inzet middelen gewonnen rechtszaak bijstandsbudget

Sinds 2015 stapt Den Haag naar de rechter om bezwaar te maken tegen het budget dat de gemeente dat jaar ontvangt voor bijstand en loonkostensubsidie (het BUIG-budget). Het landelijke verdeelmodel is niet goed toepasbaar op Den Haag, waardoor de gemeente jaarlijks structureel eigen middelen inzet.
Als gevolg van de recente uitspraak over de rechtszaken met betrekking tot 2015 en 2016, ontvangt Den Haag een vergoeding van ca. € 22 mln. van het Rijk. Dit was in de voorjaarsnota nog niet voorzien.
De middelen worden ingezet om de algemene taakstelling te verzachten. Eerder is eveneens
algemene dekking ingezet om de tekorten op de bijstand op te vangen.

• € 4,815 mln. begrotingsuitvoering programma financi ë n/ jaarrekeningresultaat 2021

Binnen het lopende jaar zijn gerichte bezuinigingsmaatregelen nauwelijks meer mogelijk. Daarom maakt het bedrag onderdeel uit van de lopende begrotingsuitvoering.

• € 12,052 mln. inzet algemene reserve 2022

Een bedrag van € 12 mln. wordt ten laste van de algemene reserve gebracht. De oorzaak van het tekort hangt samen met gemeentebrede risico’s (lagere groei van de stad en hogere kosten voor loon- en prijsindexatie) die zijn opgetreden. Door eenmalige inzet van de algemene reserve kan de tegenvaller worden opgevangen zonder onmiddellijk te hoeven bezuinigen of lasten te verzwaren.

Maatregelen structurele taakstelling vanaf 2023
Vanaf 2023 bedraagt het geprognosticeerde tekort € 19,3 mln. (op een begroting van € 2,9 mld.). De omvang van dit bedrag kan in het komende jaar nog aanzienlijk wijzigen (onder andere de herverdeling van het gemeentefonds). De taakstelling moet daarnaast worden gerealiseerd door de coalitie die aantreedt na de gemeenteraadsverkiezingen van 2022. Daarom wordt de volgende verwerking voorgesteld:

• De coalitie die in 2022 aantreedt, vult de taakstelling in naar eigen prioriteiten op basis van de dan bekende financiële situatie.
• De begroting 2022-2025 wordt technisch sluitend gemaakt door deze te verwerken op programma financiën.

• Inhoudelijke keuzes taakstelling door de nieuwe coalitie op basis van nieuwe cijfers

De ontwikkeling van de gemeentelijke financiën is voor de nabije toekomst met grote onzekerheden omgeven. Dit hangt onder meer samen met de aanstaande herverdeling van het gemeentefonds, de mogelijkheid dat de opschalingskorting wordt afgeschaft, de structurele rijksfinanciering voor de jeugdzorg en de uitkomsten van de kabinetsformatie op de gemeentelijke financiën. Dit effect kan per saldo zowel negatief als positief uitpakken, waarmee het structurele beeld in het komende jaar nog omvangrijk kan wijzigen ten opzichte van het huidige beeld.
Daarnaast vinden in 2022 gemeenteraadsverkiezingen plaats. Voor de verbetering van de financiële positie van de gemeente zijn principiële keuzes nodig. Deze keuzes behoren toe aan de nieuwe coalitie die hierin eigen prioriteiten kan stellen.
De nieuwe coalitie kan op basis van de dan bekende informatie een afgewogen besluit nemen. Hierbij kan de coalitie putten uit een overzicht van mogelijke bezuinigingen, hervormingen en inkomstenverhogende maatregelen (motie, RIS 306738) dat momenteel wordt uitgewerkt.

• Totdat inhoudelijke keuzes zijn gemaakt, wordt de taakstelling generiek in de begroting verwerkt

Het verwachte tekort is verwerkt binnen het programma Financiën.

Ruimte maken voor knelpunten en intensiveringen
Omdat de gemeente wil blijven investeren in de stad, wordt bij deze begroting ook ruimte beschikbaar gemaakt voor incidentele intensiveringen. Er is ruimte is ontstaan door meevallers bij de uitvoering van de Rotterdamsebaan en doordat een reservering voor jeugdzorg niet langer benodigd is vanwege extra rijkscompensatie. Deels zijn al afspraken voor de inzet van de vrijval en die worden nu ingevuld.
Deze stappen zijn in de onderstaande tabel verwerkt en worden vervolgens nader toegelicht.

Inzet reserve verzachtingsgelden Jeugd: € 15 mln.
Het Rijk heeft aanvullende dekking toegekend (€ 1,3 mld.) om de tekorten die zijn ontstaan bij jeugdzorg te compenseren voor 2022. Eerder is aanvullende dekking voor 2021 toegekend. Het oordeel van een landelijke commissie om gemeenten structureel te compenseren wordt betrokken bij de kabinetsformatie. De gemeente is gesterkt in haar standpunt niet aanvullend te bezuinigen op de jeugdzorg voor de begrotingsperiode 2022-2025.
De reserve die is ingesteld wegens de eerdere bezuinigingen op de jeugdzorg, kan door deze actuele ontwikkelingen deels vrijvallen. In het verleden is collectief aan de tekorten bij jeugdzorg bijgedragen vanuit de algemene middelen. De € 15 mln. wordt daarom nu ingezet voor gemeentebrede knelpunten en intensiveringen.

Vrijval Rotterdamsebaan: € 42,2 mln.
De Rotterdamsebaan is opgeleverd en hiermee is Den Haag beter ontsloten. Op basis van de meest recente inzichten blijkt dat nu een bedrag van € 42,2 mln. uit het projectbudget kan vrijvallen.

Afspraken vrijval inzet Rotterdamsebaan: € - 25,2 mln.
Voor de inzet van het vrijgevallen projectbudget van de Rotterdamsebaan zijn afspraken gemaakt. Hiermee wordt € 25,2 mln. toebedeeld aan specifieke doestellingen en projecten. Na invulling resteert daarmee € 17 uit dit projectbudget mln. voor incidentele knelpunten en intensiveringen voor het budgettaire kader.
De invulling van de afspraken is als volgt:

€ 18 mln. invulling afspraken begroting 2021-2024.

In de vorige begroting is een bestemming vastgelegd voor € 18 mln. toekomstige vrijval. Deze afspraak wordt nu bekrachtigd. De middelen worden beschikbaar gesteld voor:

• Gebiedsaanpak prioritaire gebieden (€ 4 mln.) waar de veiligheid en leefbaarheid onder druk staat;
• Een reservering (€ 10 mln.) voor een bijdrage aan de verdere ontwikkeling van de Campus Den Haag van de Universiteit Leiden;
• Een bijdrage (€ 4 mln.) voor de investering voor een sporthal in Loosduinen.

€ 7,2 mln. voor opgaven in het kader van de Ruimtelijk-Economische Investeringsstrategie.

• Vanwege de omvangrijke gemeentebrede opgaven, is gekozen om de resterende vrijval niet volledig, maar deels toe te kennen aan de ruimtelijk-economische opgaven.
• Een slotafrekening van de vrijval Rotterdamsebaan volgt later, daar wordt ook de afspraak bij betrokken om € 5,2 mln. beschikbaar te stellen voor het Central Innovation District en de Binckhorst (deze coalitieafspraak van € 25 mln. is tot nu toe voor € 19,8 mln. ingevuld).

Na uitvoering van de bovengenoemde stappen, resteert een incidentele ruimte van € 32 mln. voor het budgettaire kader. Deze wordt ingezet voor knelpunten en prioritaire ruimte.

Knelpunten en prioriteiten

In de onderstaande tabel is het totaal van de knelpunten en prioriteiten weergegeven. Binnen het budgettair uitdagende kader is hiervoor € 32 mln. incidentele ruimte beschikbaar. Er is geen structurele dekkingsruimte. Structurele keuzes voor intensiveringen zijn aan de coalitie die in 2022 aantreedt.

Bestuurlijk en dienstverlening:

• 5: De interne beheersingsinstrumenten (risicomanagement, internal audit en processen) van de gemeente zijn niet van voldoende niveau of ontbreken. Ook krijgt de gemeente een nieuwe taak ten aanzien van rechtmatigheid. Voor o.a. de bemensing van het programma, advieskosten en uitvoering van een gemeentebrede frauderisicoanalyse wordt dekking beschikbaar gesteld.
• 6: In de gemeenteraad is op 25 maart 2021 besloten een commissie in te stellen ten behoeve van een vooronderzoek op basis waarvan de gemeenteraad kan besluiten tot het houden van een raadsenquête over Amare. Voor dit vooronderzoek worden middelen beschikbaar gemaakt.
• 7: De programmareserve op programma 14 – Stadsdelen, Integratie en Dienstverlening heeft een negatief saldo (-1,485 mln.). Dit saldo wordt opgelost met een herstelplan. Voor € 0,6 mln. wordt dit beschikbaar gesteld uit het budgettaire kader. Dit deel van de negatieve stand is veroorzaakt door vermeende fraude bij burgerzaken.
• 8: De organisatie van de verkiezingen brengt hogere lasten met zich mee als gevolg van tariefsverhogingen van leveranciers en een verwachte wetswijziging (centraal tellen). Voor de overschrijdingen in 2021 en ter dekking van het geraamde tekort in 2022 wordt dekking beschikbaar gesteld.
• 9: Met het programma Toekomst Scheveningen Badplaats worden terugkerende kosten omtrent de leefbaarheid en veiligheid in de badplaats gedekt (o.a. aanpak wangedrag, meldpunt, parkeermaatregelen auto, informatievoorziening en communicatie). Tevens worden beoogde voorzieningen in infrastructuur hieruit bekostigd.
• 10: Tot 2006 hadden brandweerlieden recht op functioneel leeftijdsontslag (flo). De kosten van de overgangsregeling zijn toegenomen. Om dit op te vangen wordt € 1,570 middelen uit het budgettaire kader beschikbaar gesteld. Dit vindt plaats bovenop een vrijval van middelen bij de Veiligheidsregio haaglanden van € 0,956 mln.
• 11: Extra capaciteit is nodig om de huidige werkvoorraad in het bezwaarproces terug te brengen en om de Wob-capaciteit in uitvoeringstaken en juridische expertise te versterken. Hiervoor wordt incidenteel dekking beschikbaar gesteld.
• 12: In 2020 is het nieuwe Haagse inkoopbeleid vastgesteld. Voor de personele formatie wordt ter uitvoering hiervan extra dekking in 2021 en 2022 beschikbaar gesteld.
• 13: De gemeente heeft niet genoeg capaciteit om te voldoen aan de verplichtingen die de verzwaarde privacywetgeving (AVG) met zich meebrengt. Om een start te maken met het versterken van de privacy-organisatie wordt dekking beschikbaar gesteld.
• 14: Als gevolg van corona (uitgestelde vraag, beperkte baliecapaciteit), ziekteverzuim en een reorganisatie is sprake van een hoge werkdruk bij dienstverlening. Om de druk te verlichten en de dienstverlening op peil te houden wordt extra dekking in 2021 en 2022 beschikbaar gesteld.

Fysiek domein:

• 15: De verkoop van de voormalige Amerikaanse Ambassade komt in deze coalitieperiode niet tot stand. Het voorstel is dat het nieuwe college een besluit neemt over de toekomst van dit pand. De begrote verkoopopbrengsten worden van 2021 naar 2022 bijgesteld en voor 2022 wordt dekking beschikbaar gesteld voor de beheerlasten van het pand.
• 16: Om de participatie rondom fysiek-ruimtelijke ontwikkelingen, inclusief klimaatadaptie, van de stad fundamenteel te versterken wordt dekking beschikbaar gesteld. Hiervan is € 0,2 mln. bestemd voor Haags Samenspel, € 0,2 mln. voor de democratiseringsagenda en € 0,2 mln. voor Platform Stad.
• 17: Met de verhoging van het werk-met-werkbudget voor de openbare ruimte komt dekking beschikbaar om de openbare ruimte op residentiekwaliteit te krijgen en andere kwaliteitsverbeteringen door te voeren bij grootschalig onderhoud van de openbare ruimte.
• 18: Den Haag heeft een grote populatie populieren die aan het einde van hun levenscyclus zijn en daarom vervangen moeten worden. Hiervoor wordt budget uit de programmareserve buitenruimte beschikbaar gesteld en aanvullend € 0,6 mln. uit het budgettaire kader.
• 19: Klimaatadaptatie. In de nota duurzaamheid is opgenomen dat we Den Haag klimaatbestendiger gaan inrichten. Hierbij willen we ons richten op kwetsbare plekken die in kaart zijn gebracht. De nadruk licht hierbij op de pleinenaanpak en groen in Transvaal.
• 20: Vanwege corona hebben meer mensen een huisdier aangeschaft. Naar verwachting zal een deel van deze mensen hier afstand van willen doen zodra ze weer normaal aan het werk moeten. Dit leidt tot hogere kosten. Ook wordt de dekking beschikbaar gesteld voor tegemoetkoming voor medische kosten van een huisdier voor mensen met een laag inkomen.
• 21: De gemeente zet in op schone stadslogistiek. Ook de vermindering van de stikstofuitstoot (speciaal rond natura2000 gebieden) is een belangrijke doelstelling. Daarom wordt dekking beschikbaar gesteld voor elektrische bevoorrading van strandhoreca.
• 22: Een incidenteel budget voor handhaving van de milieuzones wordt beschikbaar gesteld
• 23: Het rijk start het programma Leefbaarheid & Veiligheid voor grotere stedelijke vernieuwingsgebieden in Nederland. Hiertoe behoort ook Zuidwest. Om optimaal te kunnen participeren en voldoende rijksdekking te verkrijgen, zal ingezet worden op lobby, communicatie, participatie en onderzoek. Op korte termijn worden ook quick wins uitgevoerd (in met name de openbare ruimte, bibliotheken en ontmoetingsplekken) om het vertrouwen van de bewoners terug te verdienen.
• 24: Dekking wordt beschikbaar gesteld om schrijnende gevallen bij het krijgen van een woning, urgentieaanvraag etc. sneller en beter te behandelen. Het gaat bijvoorbeeld om het nogmaals zorgvuldig bekijken van afwijzingsgronden en het versimpelen en aanvraagprocedures.
• 25: Met de invoering van de Omgevingswet moet de gemeente een Omgevingsvisie vaststellen (uiterlijk per eind 2024). Ontwikkelingen in de stad op het gebied van verstedelijking, mobiliteit, energietransitie en klimaatadaptatie worden geïntegreerd in een totaalvisie op de stad voor de lange termijn. Daar wordt ook de planologische-juridische basis gelegd voor de ruimtelijke ontwikkelingen in de stad voor de komende decennia. Voor de voorbereidingskosten wordt dekking beschikbaar gesteld.
• 26: Voor extra gemeentelijke ondersteuning die samenhangt met de renovatie van het Binnenhof wordt dekking beschikbaar gesteld.
• 27: In 2020 is gestart met het project Digitaal Veilig in de Wijk om bewustwording van de digitale veiligheid van inwoners en MKB te vergroten. Met de extra dekking kan dit project worden gecontinueerd en in nieuwe wijken worden uitgerol
• 28: Toegang tot recht is een prioritair thema in de kabinetsformatie geworden mede door de toeslagenaffaire en de roep om een nieuwe bestuurscultuur. Dit geeft momentum om innovatief beleid te ontwikkelen. In 2020 is, met The Hague Instute for Innovation of Law de toegang tot recht voor Haagse inwoners onderzocht. Voor de tweede fase van dit project, waarbij innovatieve maatwerkoplossingen worden onderzocht, wordt extra dekking beschikbaar gesteld. Er is kans op cofinanciering door het Ministerie van Justitie en Veiligheid.

Sociaal domein

• 29: Het wonen op een groepslocatie en de kwetsbaarheid van jonge statushouders vraagt om begeleiding. In het coalitieakkoord is opgenomen dat hiervoor voldoende begeleiding en sociaal beheer wordt ingezet. Dit vraagt extra middelen. Ook wordt ingezet om de doorstroom naar een zelfstandige woning of woning in een groepslocatie te verbeteren. Deze jongeren verblijven noodgedwongen ook na hun 18 ^e verjaardag nog te vaak in een jeugdinstelling.
• 30: De gemeente Den Haag is eigenaar van deze atoombunker. Om langdurige leegstand (met bijbehorende kosten) te voorkomen, wordt geïnvesteerd. Ruimte wordt beschikbaar gesteld aan het gemeentearchief en oefenruimtes en productiefaciliteiten voor Haagse (pop)muzikanten worden gerealiseerd. Naast dekking uit de programmareserve en het popfonds, wordt hiervoor € 2,13 mln. uit het algemene budgettaire kader beschikbaar gemaakt.
• 31: De bespelingsdruk van Haagse voetbalvelden is toegenomen en dit maakt bespeling op natuurgras problematisch. Dekking wordt daarom beschikbaar gesteld om natuurgrasvelden te vervangen voor kunstgrasvelden en om aanvullend onderhoud mogelijk te maken. Onderhoudskosten zijn gestegen als gevolg van onder meer eisen voor voorkoming verspreiding rubbergranulaat.
• 32: Den Haag is in 2022 European Capital of Sport. Voor de bijbehorende verplichtingen en invulling hiervan, wordt een budget beschikbaar gesteld.
• 33: Om het huidige niveau van de 24-uurs-opvangvoorziening voor jongeren tot 27 te behouden, wordt extra dekking beschikbaar gesteld t/m 2023.
• 34: In 2021 en verder lopen de middelen die het Rijk ter beschikking stelt voor uitstapprogramma’s voor sekswerkers terug. De verwachting is dat de komende jaren de vraag naar deze programma’s toeneemt (o.a. door de coronacrisis). Hiervoor worden extra middelen beschikbaar gesteld.
• 35: Het actieprogramma Mensenhandel Den Haag 20202-2023 kampt met onvoldoende budget. Extra geld wordt beschikbaar gesteld, dit wordt o.a. ingezet voor weerbaarheidstraningen, voorlichting, training signalering mensenhandel en versterking van de ketensamenwerking.
• 36: Met het Haags Ontmoeten stimuleren we ouderen in hun zelfredzaamheid en beogen we eveneens een kostenbesparing. Wegens toenemende vergrijzing is er een toenemende vraag naar plekken.

Budgettair neutrale mutaties

Bij de begrotingsactualisaties zijn ook begrotingsvoorstellen verwerkt die voor de gemeente als geheel budgettair neutraal zijn. Deze worden indien relevant in de navolgende passages verder toegelicht.
De opbouw is als volgt:

• Actuele kader groei-met-groei middelen en inzet Ruimtelijk Economische Investeringsstrategie
• Actualisatie Meerjarig investeringsplan
• Majeure Herfaseringen
• Aanvullen negatieve reserve

 
Groei-met-groei en Ruimtelijke-Economische Investeringsstrategie
Met ingang van de Programmabegroting 2017-2020 werkt de gemeente met een financierings-systematiek, ‘groei-met-groei’, waarmee de opbrengsten van de groei van de stad deels ten goede komen aan de investeringen die verdere groei van de stad accommoderen. Deze middelen vormen, samen met de toekenning uit de vrijval Rotterdamsebaan, de dekkingsbron voor ruimtelijk-economische investeringen uit de Ruimtelijk-Economische Investeringsstrategie (REIS).

In de voorjaarsnota 2021 is inzichtelijk gemaakt welke middelen voor deze investeringen beschikbaar komen. Sindsdien hebben de volgende actualisaties plaatsgevonden:

• Op basis van de actuele risico-inschatting van grondexploitaties kan € 1,1 mln. uit deze reserve vrijvallen en beschikbaar worden gesteld in aansluiting op de groei-met-groei systematiek.
• Uit de vrijgevallen dekking Rotterdamsebaan (eerder toegelicht) is € 7,2 mln. beschikbaar gekomen als dekking voor de Ruimtelijk-Economische Investeringsstrategie.
• Tenslotte vindt een technische match plaats (saldoneutraal) zodat de beschikbare dekking komt in de jaarschijf waarin de dekking benodigd is.

Dit geeft het volgende dekkingsbeeld:

Deze dekking vormt het financiële kader van de Ruimtelijk-Economische investeringsstrategie (REIS). In onderstaande tabel staan de projecten waarvoor met deze begroting middelen beschikbaar worden gesteld
De inhoudelijke projecten zijn, daar waar relevant, toegelicht in de desbetreffende programma's.

De eerste post in de tabel betreft de afbouw winstafdracht RGB. Jaarlijks vindt een afdracht (€ 4,1 mln.) plaats uit de Reserve Grondbedrijf ten behoeve van de algemene middelen op het programma Stadsontwikkeling en Wonen. Deze afdracht is op termijn niet vol te houden, onder andere als gevolg van de afnemende portefeuille grondexploitaties en het lagere winstpotentieel met de afname van uitleglocaties. Daarom is afgesproken om jaarlijks 50% van de structurele groei-met-groei middelen in te zetten om deze winstafdracht te verlagen. Per 2025 is deze afdracht bijgesteld van € 4,1 mln. tot € 3,369 mln.

Actualisatie Meerjarig Investeringsplan
Bij de actualisatie van het budgettaire beeld heeft ook een nadere analyse op het MIP plaatsgevonden. Toelichtingen op de ontwikkelingen op het investeringsprogramma komen aan bod in de verschillende beleidsprogramma’s en bij de besluitvorming over projecten.

Hoofdlijn van de bijstellingen die plaatsvinden met het vaststellen van deze begroting (en niet voortvloeien uit al vastgestelde projectbesluiten) zijn de volgende:

• Op programma 3: Duurzaamheid, Milieu en Energietransitie is een investering opgenomen van € 0,45 mln. voor een elektrisch snellaadstation. Dit snellaadstation bij de taxistandplaats is om het gebruik van elektrische taxi's en ander e-vervoer te bevorderen. De dekking is beschikbaar uit REIS-middelen en budgetten vanuit programma 12 Mobiliteit.
• Op programma 5: Cultuur en Bibliotheek is een aanvullende investering van € 1,5 mln. opgenomen voor de Centrale Bibliotheek om fase 1 van het Masterplan af te ronden. De dekking is afkomstig uit de middelen van programmareserve 5.
• Op programma 6: Onderwijs zijn de volgende ontwikkelingen relevant:

• Extra investeringskosten van € 1,8 mln. zijn vrijgemaakt voor het kindcentrum in het Junopark. Deze meerkosten worden veroorzaakt door de hoogstedelijke inpassing van de school en de benodigde kwaliteitseisen als gevolg van het omgevingsplan. Dekking is beschikbaar uit de REIS-middelen.
• Een investeringsruimte van € 25 mln. is toegevoegd voor Onderwijshuisvesting in het MIP.  In deze begroting is de eerste tranche kapitaallasten van € 1,0 mln. per jaar van dekking voorzien. Hiervan is € 0,5 mln. afkomstig uit de middelen voor Jeugd. Uit onderzoek is gebleken dat op afzienbare termijn meer investeringen nodig zijn voor onderwijshuisvesting waarvoor nog dekking gevonden dient te worden.

• Op programma 9: Buitenruimte zijn de volgende ontwikkelingen relevant: 

• Een voordeel van € 1,88 mln. doordat het project Loper Oude Centrum ruim binnen budget is afgerond. Hiertegenover staan wel verwachte nadelen bij de uitvoeringskosten van de projecten Noordeinde, Frederik Hendriklaan/Willem de Zwijgerlaan en Koekamp/A12.
• Een incidenteel voordeel van € 0,25 mln. als gevolg van goedkopere uitvoering van het project Insteekhaven Heerenbrug (haventje Koekamp).
• Voor de investeringen op Entree en Fietsenstalling Kijkduin Bad wordt € 2,2 mln. extra investeringsbudget vrijgemaakt. De projecten kampen met meerkosten voor o.a. engineering, voorbereiding en realisatie van tijdelijke inrichting. Tevens zijn de bouwkosten gestegen als gevolg van stijging prijspeil. De dekking is beschikbaar uit de REIS-middelen.
• Het investeringskrediet voor openbare ruimte Kijkduin Bad is met € 1,03 mln. verhoogd ter dekking van de extra lasten voor plankosten en benodigde nadere uitvoeringskeuzes. Dit omvat het herinrichten van het Balkon aan Zee, oplossing voor het scooterparkeren, terugbrengen voetpad parallel aan boulevard, aansluiting fietspad Deltaplein op Van Zee tot Zweth en nieuwe speelboot/ voorziening. De dekking is beschikbaar uit de REIS-middelen.
• De openbare ruimte rondom het Stadhuis wordt aangepakt. Het betreft voornamelijk het vervangen van het natuursteen (circa 4.000 m2). Voor de inrichting van de openbare ruimte Stadhuis zijn de verwachte kosten € 2,6 mln. Dekking van € 2,1 mln. is beschikbaar uit budgetten van het begrotingsprogramma. De resterende € 0,5 mln. worden vanuit REIS-middelen gedekt.

• Op programma 10: Sport wordt € 8 mln. investeringskrediet beschikbaar gemaakt voor de Sporthal Loosduinen. De dekking is afkomstig uit de vrijval Rotterdamsebaan (€ 4 mln.) en REIS-middelen (€ 4 mln.)
• Op programma 12: Mobiliteit zijn de volgende ontwikkelingen relevant:

• De Rotterdamsebaan is opgeleverd. Door de extra verbinding van de snelwegen A4/A13 met de centrumring is Den Haag beter ontsloten. Op basis van actuele inzichten kan een bedrag van € 42,2 mln. uit het projectbudget vrijvallen. Deze vrijval wordt beschikbaar gemaakt voor Campus Den Haag Leiden, gebiedsaanpak complexe gebieden, sporthal Loosduinen, REIS en het algemeen kader van de huidige begroting. Overigens is het project Rotterdamsebaan nog niet definitief afgerond. Na finale afronding volgt de slotafrekening van het budget.
• Enkele voordelen zijn ontstaan doordat voor de uitvoering van de projecten Noord Westelijke Hoofdroute en Soestdijkseplein minder budget (€ 1,74 mln.) benodigd is. Deze zijn ingezet als extra investeringsbudget voor het verwachte nadeel bij Bezuidenhoutseweg/Rijnstraat.

Herfaseringen
In deze voorliggende programmabegroting zijn, zoals gebruikelijk, de begrotingsposten geactualiseerd. Gemeentebreed zijn deze mutaties neutraal. Binnen deze mutaties bevinden zich enkele majeure herfaseringen tussen jaarschijven (incidenteel). Deze zijn in onderstaande tabel weergeven.

Om de herfasering van de financiële middelen mogelijk te maken, wordt sinds de programmabegroting 2019-2022 gebruik gemaakt van een herfaseringsreserve. Deze reserve biedt de gemeenteraad inzicht in welke projecten later worden uitgevoerd en wat daar de financiële gevolgen van zijn. De uitgebreide specificatie van de herfaseringen uit deze reserve is opgenomen bij het programma 15 – Financiën.

Voor de eerste twee herfaseringen wordt een nadere toelichting gegeven:

• In 2021 wordt € 8 mln. uit deze reserve ingezet voor de nieuwe reserve exploitatie Onderwijshuivesting. Deze middelen zijn als resultaatbestemming over de jaarrekening 2020 beschikbaar gekomen (niet zichtbaar in de tabel) als gevolg van een technische correctie wegens een opmerking van de accountant over de administratieve verwerking van deze middelen. De werkwijze is met de vorming van deze nieuwe reserve aangepast.
• Om invulling te geven aan de banenafspraak heeft er een herfasering plaatsgevonden van BUIG-middelen. Voor 2021 wordt een restsaldo verwacht. Hiervan wordt € 4.5 mln. ingezet om de komende 3 jaar doelgroep gericht mensen te kunnen plaatsen op de banenafspraak in plaats van uitzendkrachten.

Aanvullen negatieve reserve
Zoals benoemd in de Voorjaarsnota 2021 heeft de programmareserve 14 – Stadsdelen, Integratie en dienstverlening een negatief saldo na verrekening van het jaarrekeningresultaat (-1,485 mln.). Dit saldo wordt opgelost met een herstelplan. De inhoudelijke toelichting op het herstelplan om de reserve weer neutraal te krijgen, is opgenomen in het raadsvoorstel Programmabegroting 2022-2025.

Grand Départ
Den Haag heeft zich samen met Rotterdam kandidaat gesteld voor de start van de Tour de France: de Départ  (RIS308286). De toewijzing van de Grand Départ vindt plaats via een bidprocedure. De A.S.O. bepaalt uiteindelijk of Rotterdam en Den Haag de organisatie van de Grand Départ in 2024 of 2025 krijgen toegewezen. Als Den Haag de start toegewezen krijgt, hangt hier een prijskaartje aan van € 6 tot € 7 mln. Omdat de toewijzing niet zeker is, zijn deze lasten nog niet in deze begroting opgenomen.

Sluitende meerjarenbegroting

De toegelichte stappen geven samengevat het volgende budgettaire beeld:

De gemeente heeft meerjarig programmabegroting 2022-2025 (inclusief actualisatie 2021) met een eindsaldo met van € 0 mln. Zoals benoemd worden de inhoudelijke maatregelen om de budgettaire taakstelling vanaf 2023 in te vullen, gemaakt door de nieuwe gemeenteraad.